შამათი ლაზიერით — დაფის კიდეზე მიმწყვდეულ მეფეს არ შეუძლია სვლის გაკეთება, რადგან ყველა უჯრას თეთრები აკონტროლებენ, ლაზიერს კი ვერ აიყვანს, რადგან მას თეთრების მეფე იცავს.
სპარსული /šâh/ — „მეფე“ + არაბული /māt/ — „მოკვდა“.
➤ შამათ -ი, შამათ -ის(ა) , მრავლობითი: შამათ -ებ-ი, შამათ -ნ-ი
ჭადრაკში ისეთი მდგომარეობა , როდესაც მეფეს აღარ შეუძლია მოწინააღმდეგის ქიშისაგან თავდაცვა (ნიშნავს წაგებას).
მელოტს, რომელიც თეთრებით თამაშობდა, სამ სვლაში შამათი ჰქონდა.
სვლა, რომლის შემდეგაც მოწინააღმდეგე ვეღარ იცავს მეფეს
ალბანური : shah mat (sq)
არაბული : مَات (ar) მამრ. ( māt ) , كِش مَلِك (ar) მამრ. ( kiš malik )
ბელარუსული : мат (be) ( mat ) , шах і мат (be) ( šax i mat )
ბენგალური აბაზური : কিস্তিমাত (bn) ( kiśtimat )
ბერძნული : ματ (el) ( mat )
ბულგარული : мат (bg) ( mat )
გალისიური : xaque mate (gl) , mate (gl) მამრ.
გერმანული : Schachmatt (de) საშ. , schach und matt (de)
დანიური : skakmat (da) საერთ.
ებრაული : מָט ( mat )
ესპანური : jaque mate (es) , mate (es) მამრ.
ესტონური : šahh ja matt (et)
ეგვიპტური არაბული : كش ملك (arz) ( kešš malek )
ტაჯიკური : шоҳ мот (tg) ( šoh mot )
ტაილანდური : รุกฆาต (th) ( rúk-kâat ) , รุกฆาตแล้ว (th) ( rúk-kâat-lɛ́ɛo )
თურქული : şah mat (tr)
იაპონური : チェックメイト (ja) ( chekkumeito ) , 詰み (ja) ( つみ, tsumi )
იდიში : מאַט (yi) ( mat )
ინდონეზიური : syahmat (id) , skakmat (id) , sekakmat (id)
იტალიური : scacco matto (it)
კატალანური : escac i mat (ca)
კორეული : 외통수 (ko) ( oetongsu ) , 체크메이트 (ko) ( chekeumeiteu )
ქმერული : ស្លាប់ក្រឡា (km) ( slapkrɑɑlaa ) tr=slap krɑlaa
მაკედონური : шах-мат (mk) ( šah-mat ) , мат (mk) ( mat )
მალაიური : syahmat (ms)
მაორი : whakamiere (mi)
ნიდერლანდური : schaakmat (nl) საშ. , mat (nl) საშ.
ნორვეგიული : sjakkmatt (no)
პოლონური : mat (pl) მამრ. , szach mat (pl) , szach i mat (pl)
პორტუგალიური : xeque-mate (pt) მამრ. , mate (pt) მამრ.
რუმინული : șah mat (ro) , mat (ro)
რუსული : мат (ru) მამრ. ( mat ) , шах и мат (ru) ( šax i mat )
სლოვაკური : šachmat (sk) , mat (sk)
სლოვენური : šah mat (sl) , mat (sl)
სომხური : շախ և մատ (hy) ( šax ew mat ) , մատ (hy) ( mat )
სპარსული : کیش و مات (fa) ( kiš o mât ) , شاه مات (fa) ( šâh mât ) , شهمات (fa) ( šahmât ) , مات (fa) ( mât )
ტაგალური : mate (tl)
უკრაინული : мат (uk) მამრ. ( mat ) , шах і мат (uk) ( šax i mat )
უნგრული : sakk-matt (hu)
ფარერული : skák og mát (fo)
ფინური : shakki ja matti (fi)
ფრანგული : échec et mat (fr)
შვედური : schackmatt (sv)
ჩეხური : mat (cs) , šach mat (cs) მამრ.
ჰინდი : मात (hi) ( māt )
საჯარო მოხელის ორთოგრაფიულ-სტილისტიკური ლექსიკონი, თამარ ვაშაკიძე, ავთანდილ არაბული, თეა ბურჭულაძე, თბილისი, 2022, გვ. 536