დახმარება:ლექსიკური ერთეულის კატეგორიები
ვიქსიკონში ლექსიკური ერთეული (ლემა) ქვემოთ ჩამოთვლილთაგან რომელიმე ერთ ან რამდენიმე კატეგორიას შეიძლება მიეკუთვნებოდეს:
- ანდაზა: გონებამახვილური მოკლე რიტმული გამონათქვამი (ჩვეულებისამებრ − დამრიგებლობითი შინაარსისა). მაგალითად, ტყუილს მოკლე ფეხები აქვს
- არსებითი სახელი: სახლი, კაცი, ქალი
- თუ არსებითი სახელი საკუთარი სახელია, შესაბამისად მიუთითეთ დამატებით: ტოპონიმი, ადამიანის სახელი, გვარი. მაგალითად: მტკვარი (არსებითი სახელი, ტოპონიმი), დავითი (არსებითი სახელი, ადამიანის სახელი), ბაგრატიონი (არსებითი სახელი, გვარი).
- აფიქსი: (მორფემა, რომელიც ცალკე არ დგას, თავში ან ბოლოში ერთვის სიტყვას და დამოუკიდებელი გრამატიკული მნიშვნელობა აქვს), მაგალითები: -ეთი, -ობა, სა-, უ-
- ვიქსიკონის სტატიაში ყოველთვის მივუთითებთ აფიქსის ქვესახეობებს:
- თავსართი (აფიქსი, რომელიც მარტივ ფუძეს წინ უძღვის): სა-, უ-
- ბოლოსართი (აფიქსი, რომელიც მარტივ ფუძეს ბოლოში ერთვის): -ეთი, -ო, -ება, -ობა
- ცირკუმფიქსი (თავსართისა და ბოლოსართის ერთობლიობა): სა-ე, უ-ეს, მე-ე
- უფრო იშვიათია:
- ინფიქსი (ფუძეს ორ ნაწილად ხლეჩს და შუაში მოექცევა. მაგალითად, გერმანულ „-zu-“ გერმანულ სიტყვაში „ein-zu-kreisen“),
- ინტერფიქსი (მაგალითად „-s-“ გერმანულ სიტყვაში „Geburt-s-tag-s-kind“)
- ზედსართავი სახელი
- მიმღეობა, ზმნისგან ნაწარმოები უუღლებელი ფორმა, რომელიც იბრუნვის და წინადადებაში გამოიყენება ზედსართავ სახელად. მაგალითად დაწერილი, ასაღები, ამოუთხრელი
- ზოგიერთ ენაში ხშირად ზედსართავი სახელი (მათ შორის მიმღეობაც) ზმნიზედის ფუნქციითაც გამოიყენება. ასეთ შემთხვევაში, სალექსიკონო ერთეულის კატეგორიად მიეთითება მხოლოდ ზედსართავი სახელი.
- ზმნა: დაწერს, დადის, გადააგდებს. ზმნები არ არის მიმღეობა (დახატული, დაწერილი) და სახელზმნა (წერა, ხატვა, სვლა, გადაგდება). გრამატიკული თვალსაზრისით მიმღეობა ზედსართავი სახელია, ხოლო სახელზმნა — არსებითი სახელი.
- ზმნიზედა: მეტყველების ნაწილი, რომელიც აღნიშნავს, თუ სად, როდის, როგორ, რა ზომით, რამდენჯერ, რატომ ან რისთვის ხდება მოქმედება
- თანდებული, დამხმარე სიტყვა ან ნაწილაკი, რომელიც დაერთვის სახელს და მართავს მას რომელსამე ბრუნვაში. მაგალითად, -ში, -ზე, გამო, მიხედვით.
- წინდებული იგივე თანდებულია, რომელიც სახელს წინ უძღვის. მაგალითად, მიუხედავად, გარდა (როდესაც სახელს წინ უძღვის: მიუხედავად ამისა, გარდა ამისა).
- იდიომი: შესიტყვება, რომელიც, ჩვეულებრივ, სხვა ენაზე სიტყვასიტყვით არ ითარგმნება; მაგ., თვალი დაუდგება, ყურს დაუგდებს, ბოლო მოეღება, ტანს აიყრის
- კონტრაქცია (???) (შერწყმული სიტყვები): მაგალითად „I'm“ ინგლისურ ენაში
- მყარი შესიტყვება: სიტყვები, რომლებიც ხშირად ან მუდმივად ერთად გამოიყენება. მაგალითად, დილა მშვიდობის, თოვლის ბაბუა
- ნაცვალსახელი
- სტატიაში ზოგადი კატეგორია ნაცვალსახელი არ მიეთითება, საჭიროა კონკრეტიზაცია:
- განუსაზღვრელობითი ნაცვალსახელი: ვიღაც, რაღაც, რომელიღაც, როგორიღაც, ვინმე, რამე, რომელიმე, როგორიმე
- უარყოფითი ნაცვალსახელი: არავინ, ვერავინ, ნურავინ, არაფერი, ვერაფერი, ნურაფერი, არარა, ვერა, ნურა
- განსაზღვრებითი ნაცვალსახელი: თვით, თვითონ, თითოეული, ყოველი, ყველა
- კითხვითი ნაცვალსახელი: ვინ? რა? როგორი? რანაირი? რამდენი? სადაური? როდინდელი?
- ჩვენებითი ნაცვალსახელი: ეს, ეგ, ის, ასეთი, ეგეთი, ისეთი, ამნაირი, მაგნაირი, იმნაირი, ამისთანა, მაგისთანა, იმისთანა, ამდენი, მაგდენი, იმდენი.
- პირის ნაცვალსახელი: მე, შენ, ის
- კუთვნილებითი ნაცვალსახელი: ჩემი, შენი, მისი, მათი
- უკუქცევითი ნაცვალსახელი: მაგ. გერმანული mich, dich; mir, dir
- მიმართებითი ნაცვალსახელი: ვინც, რაც, რომელიც, როგორიც, რამდენიც, რანაირიც, ვისიც, რისიც, სადაურიც, როდინდელიც
- რიცხვითი სახელი: ერთი, ორი, სამი, ოცდაერთი; პირველი, მეორე; ნახევარი, ერთადერთი, ბევრი, ცოტა; მეხუთედი; ოთხჯერ
- შემოკლება, მაგალითად ა.შ., ძვ., აშშ.
- შემოკლების სახეობაა აბრევიატურა (მაგ. აშშ, იუნესკო), მაგრამ იგი ვიქსიკონში ცალკე კატეგორიას არ ქმნის და სალექსიკონო ერთეულის აღწერაში ეტიმოლოგიის განყოფილებაში აღინიშნება.
- შორისდებული: ოჰ! უი! ვაშა!