და
ქართული
| ბრუნვა | მხოლობითი | მრავლობითი | |
|---|---|---|---|
| სახ. | და | დ-ებ-ი | და-ნ-ი |
| მოთ. | და-მ | დ-ებ-მა | და-თ(ა) |
| მიც. | და-ს(ა) | დ-ებ-ს(ა) | და-თ(ა) |
| ნათ. | დ-ის(ა) | დ-ებ-ის(ა) | და-თ(ა) |
| მოქ. | დ-ით | დ-ებ-ით(ა) | |
| ვით. | და-დ(ა) | დ-ებ-ად(ა) | |
| წოდ. | და-ვ | დ-ებ-ო | და-ნ-ო |
და
- მნიშვნელობა
- (არსებითი სახელი) ნათესაობით ბრუნვაში დისა
ა) ერთი დედ-მამის ან ერთ-ერთი მათგანის ქალიშვილი სხვა შვილების მიმართ. ◆ და დის სახლში მივიდა, თავი სამშობლოში ეგონაო. ანდაზა ◆ განა ქვეყნადა შენ არავინ გყავს, ან ძმა, ანუ და, ან ნათესავი? ილია, «განდეგილი»
ბ) გადატ. ქალი, რომლის მიმართაც ისეთი გრძნობები აქვთ, როგორც დისადმი; საალერსო, თავაზიანი მიმართვა ქალისადმი. ◆ ელიშუქი ჩემი ძმაკაცია და ძმაკაცის ცოლი ჩემი დაა. შ. დად. ◆ მობრძანდით, ძმებო, მობრძანდით, დებო კ. მაყ
გ) შემოკლებით. იგივეა, რაც მედიცინის და. - (კავშირი) მაერთებელი კავშირი...
ა) ... ფრაზის ორი ერთგვარი წევრისა ან ორი წინადადებისა. ◆ ეს ბურთი და ეს მოედანიო. ანდაზა ◆ მოძრაობა და მარტო მოძრაობა არის ... ქვეყნის ღონისა და სიცოცხლის მიმცემი. ილია
ბ) მაერთებელი კავშირი კომპოზიტებში: ფუძეგაორკეცებულ ზმნისართებსა (გზადაგზა, კარდაკარ...) და რთულ რაოდენობით რიცხვით სახელებში (ოცდაერთი, ოცდაათი).
გ) მაერთებელი კავშირი ანდაზებში, — კითხვა-მიგებითისა, ბრძანებით-მიგებითისა, სხვათა სიტყვისა და მისთ. წინადადებებში. ◆ ბრმავ, რასა სჩივი და — ორსავ თვალსაო. ანდაზა ◆ ენამ რა გიყო და — თავში რაკუნიო. ანდაზა - (ნაწილაკი)
ა) იხმარება სიტყვის მასალად, ხშირად იწერება სხვა სიტყვასთან ერთად დეფისით და გამოხატავს სურვილს, გაკვირვებას, მოწონებას, კმაყოფილებას, საყვედურს; ზოგჯერ შერჩენილი აქვს და კავშირის მნიშვნელობაც. იხმარება ასევე შემდეგი სიტყვების მნიშვნელობითაც: რაღა, მაშ, ბარემ, მერე. ◆ შენს სულგრძელობას ჩემი დღეგრძელობაც უნდა მოსდევდეს-და! ხალხ. ◆ „ეგა სთქვი-და“, — მიუგო ლუარსაბმა. ილია
ბ) დართული აქვს კავშირებს, ზმნისართებსა და ნაწილაკებს. ◆ არა-და, აქაო-და, ვითომ-და, თითქოს-და, ვითომც-და
წარმოთქმა:
შენიშვნა:
- იბრუნვის მხოლოდ პირველი მნიშვნელობა. მარჯვნივ მოცემულია პირველი მნიშვნელობის ბრუნების დაფა.
დამარცვლა:
- და მრ. რ. დე·ბი (მრ. რ. მხოლოდ პირველი მნიშვნელობისთვის)
სინონიმები:
- (მნიშვ. 1. ა.) მედიცინის და, მედდა
წარმოქმნილი სიტყვები და გამოთქმები:
- (მნიშვ. 1) დაიკო, და-ძმა, დეიდა, დისშვილი, დობილი, მამიდა, მედდა, პაპიდა, მედიცინის და, მოწყალების და, სათნოების და
წყაროები და რესურსები:
ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი, ტომი 3, თბილისი, 1953 წელი.
თარგმანები
|
|
|
