ხელი

ვიქსიკონი გვერდიდან

ქართული[რედაქტირება]

ხელი¹[რედაქტირება]

ხელი, ადამიანის ზედა კიდური
ხელები: მაჯიდან თითების ბოლომდე
თეთრი ლარნაკი ხელით
აკაკი წერეთლის ხელი

ეტიმოლოგია[რედაქტირება]

ძველი ქართული სიტყვიდან „ჴელი“, რომელიც თავის მხრივ წინარექართველური აღდგენილი სიტყვიდან *qel- მომდინარეობს. შეადარეთ მეგრული სიტყვა „ხე“, ლაზური „ხე“ და სვანური „ჴალ“

წაკითხვა[რედაქტირება]

მნიშვნელობა[რედაქტირება]

არსებითი სახელი[რედაქტირება]
  1. ადამიანის ორგანო, ზედა კიდური.
    ხელი მოხვია. ხელი ხელში გაუყარა. ხელი მაღლა ასწია
    „მოდი, მომხვიე ხელი ჭრილობას, ვეღარა გხედავ, სისხლით ვიცლები.“
    „მონათა ხელი გამართეს მის ყრმისა შესაპყრობელად.“
    ➤ სინონიმები: მკვლავი, ფაცი, თათო
    ➤ მსგავსი მნიშვნელობის სიტყვები: მკლავი
    ➤ ანტონიმები: ფეხი
    ➤ ალერსობითი ფორმები: ხელუკა
    ➤ უფრო ზოგადი ცნებები: კიდური, ორგანო
  2. ამ ორგანოს ნაწილი მაჯიდან თითების ბოლომდე.
    ხელი მოჰკიდა. ხელებს იფშვნეტდა
    „თუ ხელის მოჭრა მდომიყო, გან ვერ მოვსჭრიდი თავადა?“
    ➤ მსგავსი მნიშვნელობის სიტყვები: მტევანი
    ➤ სინონიმები: მტევანი
    ➤ ანტონიმები: ფეხი, ტერფი
    ➤ ალერსობითი ფორმები: ხელუკა
    ➤ უფრო ზოგადი ცნებები: კიდური, ორგანო
  3. რაიმე საგნის ის ნაწილი, რომელზედაც შეიძლება ხელის [2] მოკიდება, სახელური
    დოქის ხელი. კალათის ხელი
    ➤ სინონიმები: სახელური, ყური
  4. ერთად სახმარი ნივთების სრული ნაკრები, კომპლექტი.
    ერთი ხელი ლოგინი. თითო ხელი ტანსაცმელი წაიღეს თან
    „მოიღო ერთი ხელი სამეფო ტანისამოსი და მოართვა და მოახსენა: ნურას უკაცრაოდ და...“
    ➤ სინონიმები: ნაკრები, კომპლექტი
  5. ზოგიერთი თამაშის (ჭადრაკის, ბანქოს და სხვ.) ერთი პარტია.
    ერთი ხელი ნარდი ითამაშეს
    ➤ სინონიმები: ჯერობა, პარტია, თალია
    ➤ მსგავსი მნიშვნელობის სიტყვები: ტაიმი, სეტი, რაუნდი
  6. ასოთა გამოყვანის, წერის თავისებურება.
    ლამაზი ხელი აქვს. გაკრული ხელით ნაწერი
    • „მამათა ცხოვრებანი“
    „ სამი გუამოვნებაჲ. სამი გამორჩენიათ და მერმეა მიმატებული სხვა ხელით. ბონებად. ულიმპოს. იეროსალემს.“
    ➤ სინონიმები: ხელწერა, ხელნაწერი, ნაწერი, კალიგრაფია
  7. გადატანით: საქმის გამკეთებელი, მომუშავე, მოსაქმე.
    მზრუნველი ხელი. ვენახს ბევრი მომვლელი ხელი სჭირდება
    „რატომ უნდა ვათქმევინო ვინმეს, – მაგ გაცემაში დათა თუთაშხიას ხელი ურევიაო?! “
    ➤ სინონიმები: მუშახელი
  8. რაიმეს გაკეთების, მოვლის უნარი.
    ნამუშევარს მისი ხელი ეტყობა. მიწის ხელი არ იცის
  9. ძველი: უფლება, ხელისუფლება.

წარმოებული ლექსიკა[რედაქტირება]

➤ წარმოებული სიტყვები: ნახელავი, სახელმძღვანელო, სახელო, სახელური, სახელოსნო, უხელო, ხელად, ხელაღებული, ხელაპყრობილი, ხელახალი, ხელახლა, ხელბანდი, ხელბარგი, ხელბურთი, ხელგოდორი, ხელეჩო, ხელთათმანი, ხელმეორე, ხელმძღვანელი, ხელმძღვანელობა, ხელმოწერა, ხელმოწერილი, ხელნაკეთი, ხელნაწერი, ხელობა, ხელოვნება, ხელოვნური, ხელოსანი, ხელოსნური, ხელ-ფეხი, ხელწერა, ხელწერილი, ხელჯოხი
➤ შესიტყვებები: გაკრული ხელი, ერთი ხელის მოსმით
➤ იდიომები: თავზე ხელს აიღებს •  ხელის გულზე •  მისი ხელი ატყვია •  ხელის მოცარვა •  ხელი მოეცარება •  ხელის დადება •  ხელს დაადებს •  ხელს მოუმართავს •  ხელის დაფარება •  ხელს დააფარებს •  ხელები ექავება •  ხელს ამართავს •  ხელს აიღებს •  ხელს გაიკრავს •  ხელს გამოჰკრავს •  ხელს გაისვრის •  ხელის გასვრა •  ხელი არ აუკანკანდება •  ერთი ხელის მოსმით •  გულზე ხელს დაიკრეფს
➤ ანდაზები: ხელი ხელს ბანს და ორივე კი — პირსა

თარგმანები[რედაქტირება]

წყაროები და რესურსები[რედაქტირება]

  • ნეიმანი ალ., ქართულ სინონიმთა ლექსიკონი, მესამე გამოცემა, თბ.: „განათლება“, 1978, გვ. 542.

ხელი²[რედაქტირება]

ეტიმოლოგია[რედაქტირება]

ძველი ქართული სიტყვიდან ხელი“.

წაკითხვა[რედაქტირება]

მნიშვნელობა[რედაქტირება]

არსებითი სახელი[რედაქტირება]
  1. მოძველებული: გიჟი, გადარეული.
    ხელივით გაიჭრა ველად.
    „ვარ მიჯნური, ხელი ვინმე, გაუწყვედლად სულთა დგმისად.“
    ➤ სინონიმები: გიჟი, შმაგი, გადარეული, უგუნური
    ➤ მსგავსი მნიშვნელობის სიტყვები: სულელი

წარმოებული ლექსიკა[რედაქტირება]

➤ წარმოებული სიტყვები: ახელებს, გაახელებს, გახელებული

თარგმანები[რედაქტირება]

წყაროები და რესურსები[რედაქტირება]

  • ნეიმანი ალ., ქართულ სინონიმთა ლექსიკონი, მესამე გამოცემა, თბ.: „განათლება“, 1978, გვ. 542.
მოძიებულია „https://ka.wiktionary.org/w/index.php?title=ხელი&oldid=115723“-დან