დახმარება:არსებითი სახელი
არსებითი სახელი — მეტყველების ნაწილი, რომელიც აღნიშნავს რაიმე საგანს ან გრამატიკული ნიშნების მიხედვით მასთან გათანაბრებულ სიტყვას. არსებით სახელებს მიეკუთვნება: ქალი, ცხოველი, ტახტი, სიმრავლე, ტყუილი, ნამუსი და ა.შ. შეიძლება ითქვას, რომ არსებითი სახელი არის ის, რაც რეალურად „არსებობს“.
არსებითი სახელის ჯგუფები
ლექსიკური შინაარსის მიხედვით, არსებითი სახელი რამდენიმე გრამატიკულ ჯგუფად იყოფა. ამგვარად, ის შეიძლება იყოს სულიერი და უსულო "საგნის" აღმნიშვნელი, ადამიანის და არა-ადამიანის ჯგუფის ნაწილი (ვინ და რა ჯგუფის), კონკრეტული და აბსტრაქტული, საკუთარი და საზოგადო, კრებითი და ნივთიერებათა სახელი.
სულიერთა და უსულოთა სახელები
სულიერ არსებით სახელებს განეკუთვნებიან ცოცხალი არსებები, როგორციაა მაგალითად:
- ადამიანები — აგრონომი, სტუდენტი, ბიზნესმენი, მოაზროვნე, ბიჭი და ა.შ.
- ცხოველები — კატა, დათვი, მელია, თხუნელა, ჟირაფი და ა.შ.
- ფრინველები — ოფოფი, გუგული, მტრედი, თუთიყუში, გულწითელა და ა.შ.
- თევზები — თართი, ზუთხი, სკუმბრია, კამბალა, ღორჯო და ა.შ.
- მწერები — კალია, ჭია, ჭრიჭინა, ხოჭო, მუხლუხო და ა.შ.
- ქვეწარმავლები — კუ, კობრა, ქამელეონი, ნიანგი, ხვლიკი და ა.შ.
უსულოებს კი განეკუთვნებიან: სახურავი, მაგიდა, ტყე, წყალი, მტვერი და სხვა.
ვინ და რა ჯგუფის სახელები
ქართული ენის ის სიტყვები, რომლებიც აღნიშნავენ ადამიანს, გამოიყოფიან სხვა სახელებისგან და მხოლოდ მათზე დაისმის კითხვა — ვინ?; ყველა დანარჩენ არსებით სახელზე კი — რა?. კითხვაზე — ვინ დაწერა ეს? პასუხი შეიძლება იყოს: მეზობელმა, ამხანაგმა, დედამ, გოგონამ და მისთ., ხოლო თუ, მაგალითად, დაისმევა კითხვა — რა შრიალებს? პასუხი იქნება ხე, ფურცელი, ფოთოლი, ბუჩქი და ა.შ. რა წამოიღე? — შეშა, რვეული, მანდარინი, რძე და სხვა.მათ შორის ცხოველებზეც და ფრინველებზეც ანუ ადამიანებზე-"ვინ?" სხვა დანარჩენზე "რა?"
კონკრეტული და აბსტრაქტული სახელები
კონკრეტული სახელი ისეთი არსების ან ფიზიკურად არსებული ობიექტის აღნიშვნისთვის გამოიყენება, რომელსაც ადამიანი თავისი მგრძნობელობის ორგანოებით აღიქვამს: მაგიდა, წიგნი, მასწავლებელი, ხახვი, ბროწეული, ქვიშა, ყროლი, რვეული, მტერი და ა.შ.
აბსტრაქტული კი ისეთ რაიმეს აღნიშნავს, რომელსაც მატერიალური სახე არ გააჩნია. მაგ.: დრო, სილამაზე, სიკეთე და ა.შ.
საკუთარი და საზოგადო სახელები
საკუთარი სახელად მიიჩნევენ ისეთ სახელს, რომელიც მხოლოდ ერთ რაიმეს ქვია. მაგალითად, ასეთებია ტბების, ზღვების, ქალაქების, სოფლების, ადამიანების და სხვათა სახელები, როგორიცაა არაშენდა, გიუმრი, შავი ზღვა, მარსი და სხვა.
საზოგადო სახელი კი საპირისპიროდ, არა ერთ რაიმე კონკრეტულ საგანს, არამედ მრავალ მის მსგავს რაღაცას აღნიშნავს: ტოტი, ქვაბი, შენობა, ბოთლი,წიგნი და ა.შ.
ზოგიერთი სახელი ერთ წინადადებაში შეიძლება კონკრეტული იყოს, მეორეში — აბსტრაქტული. მაგალიღად, მეზობლობა კონკრეტულია, როცა ვამბობთ: „მთელი მეზობლობა ივანესთან იყო სტუმრად“, მაგრამ აბსტრაქტულია ამ წინადადებაში: „ივანესა და გიორგის კარგი მეზობლობა ჰქონდათ“.
კრებითი სახელები
კრებითი სახელი ისეთი სახელია, რომელიც რაიმე საგნების ნაკრებს აღნიშნავს. მაგალითად: მოსახლეობა, ბრბო, ჯოგი, ნაცია და ა.შ.
ნივთიერებათა სახელები
საზოგადო სახელებიდან, გამოყოფენ ნივთიერებათა სახელებს,რომელთა დათვლაც არ შეიძლება,ესეთები არიან: ბეტონი, კრამიტი, თაფლი, თუთია და ა.შ.
ვიქსიკონში არსებითი სახელის ჯგუფის მიხედვით გარჩევის იდეალური მაგალითი
ღორი (არსებითი სახელი: სულიერი, კონკრეტული, საზოგადო; დაესმის კითხვა — რა?)
არსებითი სახელის რიცხვი
მრავლობითი რიცხვის უქონელი არსებითი სახელები
ზოგიერთ არსებით სახელს ჩვეულებრივ მარტო მხოლოობითი რიცხვის ფორმა აქვს, მრავლობითის ფორმა კი არ გააჩნია. ასეთებია:
- საკუთარი სახელები (ადამიანთა, გეოგრაფიული...): ნინო, ნუნუ, ვახტანგი, გიორგი... თბილისი, უშბა, მტკვარი, საქართველო...
- ნივთიერებათა სახელები: თაფლი, თოვლი, ლობიო, ნავთი, სპირტი, ლუდი... აგრეთვე მტვერი, ხილი, ჰაერი...
- აბსტრაქტული სახელები: სიმამაცე, სილამაზე, თავისუფლება...
- მოქმედების სახელები, ე. ი. ზმნისაგან ნაწარმოები მოქმედება-მდგომარეობის აღმნიშვნელი სიტყვები: ჭრა, კერვა, სხვლა, ბარვა, დგომა, წოლა...
მრავლობითი რიცხვის უქონელმა სახელმა შეცვლილი მნიშვნელობით ხმარებისას შეიძლება აწარმოოს მრავლობითის ფორმაც. მაგ., ოქრო ნივთიერებათა სახელია და პირდაპირი მნიშვნელობით მრავლობითი არ ეწარმოება, მაგრამ როცა ეს სიტყვა ფულს აღნიშნავს, მრავლობითშიც დაისმის. მაგ.: მთიულმა იწყო მაგიდაზე ოქროების თვლა (გაბ.).